2 Leefomgeving

Wat is onze visie?  

Wij werken aan een duurzame en kwalitatieve woon-, werk- en leefomgeving in onze zeven dorpen en ons buitengebied. Samen met inwoners, bedrijven en (maatschappelijke) organisaties bepalen we wat de voorwaarden zijn voor een gezonde, aantrekkelijke, klimaatbestendige en veilige omgeving waar iedereen zich thuis voelt. We koesteren daarbij onze identiteit die in belangrijke mate bepaald wordt door onze historische, landschappelijke en natuurlijke karakteristieken van de dorpen en het buitengebied. In 2025 werken we dit verder uit in de nieuwe Omgevingsvisie. Vanuit het sociaal domein en het ruimtelijke domein werken we integraal samen aan opgaven die invloed hebben op de leefbaarheid in onze wijken en dorpen.  

Ook de komende jaren zullen grote (landelijke) opgaven, zoals de woningbouwopgave, de energietransitie, klimaatadaptatie, de opvang van vluchtelingen, de transitie in het landelijk gebied en de implementatie van de Omgevingswet inzet van de gemeente vragen. Voor onze gemeente komt hierbij onze sociaaleconomische situatie die verbetering behoeft. Tegen de achtergrond van onze krappe financiële situatie moeten we kiezen welke opgave we wanneer en op welke manier kunnen oppakken. Maar ook waar we een stap terug moeten doen in onze ambitie. De komende jaren zullen we dus met minder middelen moeten werken aan maatschappelijke opgaven die veel invloed hebben op onze leefomgeving. Dit vraagt om een samenhangende en gerichte aanpak en nauwe samenwerking met onze inwoners en partners.  

Met deze begroting zetten we de komende jaren in op:  

- Het structureel inzetten op woningbouwversnelling zodat een passende woning voor verschillende doelgroepen beschikbaar is. Hierbij richten we ons op het verbeteren van de sociaaleconomische positie van onze gemeente. Het gaat niet alleen om aantallen woningen, maar ook richting geven aan een versteviging van de spreiding van woningtypen. We zien dit als een structurele opgave voor het komende decennia. We kijken hierbij nadrukkelijk waar we ambities op het gebied van leefomgeving en samenleving kunnen combineren.  

- Differentiatie van onze inzet in de diverse wijken. Wij geven hierbij voorrang aan investeringen en/of maatregelen in die delen van onze gemeente waar we het grootste verschil kunnen maken in het verbeteren van onze sociaal-economische positie. We zijn hiermee inmiddels gestart in Stenfert. Later kunnen daar in de wijkaanpak andere wijken in worden opgepakt.  

- Het doorwerken aan de Energietransitie. Hiervoor zetten we in op het verkrijgen van subsidies voor onze ambities (Europa, Rijk en Provincie). Opgaven waarvoor geen subsidie of eigen middelen beschikbaar zijn zetten we niet door en schalen we af. Ons tempo is hierbij dus afhankelijk van bijdragen van andere overheden en de mate waarin we die voor Rheden in kunnen zetten.

- We blijven aandacht houden voor de kernkwaliteiten van onze leefomgeving, zoals erfgoed, landschap en biodiversiteit. We zetten in op kennisdeling en samenwerking met partners om aan onze ambities te kunnen blijven werken met fors minder eigen middelen.

- We gaan daar waar mogelijk inzetten op kostendekkendheid van taken en opgaven en onze inkomsten verhogen. Bewuste prioritering en inzet op die ruimtelijke projecten die bijdragen aan onze gemeentelijke doelen.  

- Het huidige onderhoudsniveau 'basis' houden we overeind. Het beheer van de openbare ruimte is inmiddels al ingericht op het basisniveau. Met uitzondering van de technische staat van wegen die zit daar nog onder. Wij zien geen ruimte in de begroting om dit op dit moment naar het gewenste basisniveau te brengen.  

In verband met de bezuinigingen doen we de komende jaren op de volgende onderdelen ook een stap terug:

- We kijken kritisch naar onze investeringsprojecten en zien hier, mede door de stikstofproblematiek, ruimte om te temporiseren. Dit betekent dat de komende jaren vervangings- en investeringsprojecten uitstellen met één of meerdere jaren. We kijken daarbij ook of er projecten zijn die eventueel kunnen vervallen.  

- Bij ons reguliere beheer en onderhoud van de openbare ruimte maken we bewuste keuzes wat we aan het einde van de levensduur wel of niet vervangen.  Op verschillende plekken zal dit leiden tot een versobering van de openbare ruimte.  

- Inzet van eigen programmamiddelen voor (circulaire) economie, ruimtelijke projecten, landschap, erfgoed en biodiversiteit brengen we terug naar wat minimaal nodig is om onze basis en/of wettelijke taken en als vliegwiel te fungeren voor de realisatie van onze ambities (bijv. door aan te sluiten bij regiodeals of middelen van andere overheden. Dit betekent ook dat voor diverse thema’s beschikbare (gemeentelijke) subsidies komen te vervallen.  

Met de nieuwe Omgevingswet en de bijbehorende omgevingsvisie willen we dit in de praktijk vormgeven. We werken samen met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties aan een nieuwe omgevingsvisie (vaststelling in 2025) met duidelijke en richtinggevende keuzes, die vervolgens worden vertaald in het omgevingsplan en in omgevingsprogramma's. Inmiddels is de koers voor de omgevingsvisie vastgesteld die als leidraad geldt voor de op te stellen omgevingsvisie. De omgevingsvisie is de leidraad voor het handelen binnen het programma Leefomgeving. Hierbij brengen we nadrukkelijk samenhang met de ambities uit programma 1 Samenleving. Dit zien we in de praktijk terug in opgaves als Stenfert, de woningbouwversnelling en de energietransitie. Maar ook bijvoorbeeld bij de (her)inrichting van de openbare ruimte en speelvoorzieningen in de wijken.  

Uiteraard hebben de ombuigingen en bezuinigingen een stevige impact. Deze hebben wij per thema nader toegelicht.  

Vernieuwing omgevingsbeleid en ruimtelijke ontwikkelingen  

Het belangrijkste kader voor het realiseren van onze ruimtelijke projecten is de Omgevingswet. Deze is in 2024 in werking getreden. In Rheden grijpen we dit ook aan voor een vernieuwing in ons omgevingsbeleid. Door in ons omgevingsbeleid en de instrumenten als de omgevingsvisie en het omgevingsplan meer samenhang te brengen, richting te bepalen, prioriteiten te stellen en de uitvoerbaarheid te verbeteren kunnen we sneller en eenvoudiger een beter resultaat behalen. Omgevingsprogramma's bieden mogelijk daarnaast kansen om ook gericht te werken aan eigen ambities die prioriteit hebben. Het verbinden van ruimtelijke ontwikkelingen met maatschappelijke wensen en effecten staat centraal. De invoering van de Omgevingswet betekent een zeer stevige inspanning voor onze organisatie en vraagt een andere rol en cultuur van ambtenaren, college en de gemeenteraad.  

Levendige dorpen met een passende woning en werkgelegenheid

Gemeente Rheden staat voor een grote woningbouwopgave. Wij streven naar wijken waar men zich thuis voelt en waar het veilig is. Waar we bewust omgaan met energie en wonen in duurzame, circulair gebouwde woningen en natuur-inclusieve en klimaatbestendige wijken. Waar het woningtekort is afgenomen en er voldoende kansen zijn voor jongeren, gezinnen en ouderen om een passende woning te vinden, ook als zij zorg nodig hebben.  

We streven naar een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ondernemers. Wij werken continu aan een goed woon- en vestigingsklimaat met aantrekkelijke werklocaties, zoals winkelgebieden en bedrijventerreinen. We zetten ons in op de banen die er zijn en bieden inwoners, die mee kunnen doen, de mogelijkheid te werken. Dit kan niet zonder samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid. De gemeente Rheden heeft de ambitie om in 2050 een circulaire economie te hebben, maar de financiële positie van de gemeente noopt om onze inzet hierop te faseren in tijd. Voor deze opgave willen we vooral aansluiten op de inzet die de regio pleegt via de Groene Metropool Regio.  

Duurzame en leefbare wijken en dorpen  

Wij zijn in 2040 een CO2 neutrale gemeente. Wij werken aan een versnelling van de opgave met bijbehorende intensivering van onze inzet. We willen de komende vier jaar in vier wijken concreet aan de slag met de warmtetransitie. Uiteraard nemen wij deze ambities mee bij nieuwe (woningbouw) ontwikkelingen. Hierbij gaan we uit van de beschikbare rijksmiddelen.  

We hebben afgelopen periode met veel inzet en betrokkenheid van onze inwoners het burgerakkoord gesloten en dit uitgewerkt in de duurzaamheidsagenda. De hieruit voorkomende opgaven hebben we voor een periode van twee jaar vanuit gemeentelijke middelen gefinancierd. We kunnen hier in 2025 en 2026 aanzienlijk minder op inzetten. Samen met de betrokken inwoners gaan we in overleg wat we zonder deze middelen op een andere wijze kunnen realiseren of temporiseren.  

De bestaande openbare ruimte wordt klimaatadaptief en water-robuust ingericht, door o.a. meer vergroening en minder verharding. We creëren hierdoor een toekomstbestendige leefomgeving waarin inwoners comfortabel en gezond wonen, waarin we een vitale bodem hebben en waar inwoners op loopafstand verkoeling kunnen vinden tijdens warme perioden. Dit draagt tevens bij aan een versterking van de biodiversiteit en het vergoenen van de openbare ruimte. De komende jaren zullen we deze inzet temporiseren vanwege de beperkte financiële middelen. Kwaliteit van de openbare ruimte is voor ons veel meer dan een mooie inrichting en een verzorgd onderhoud. De openbare ruimte draagt ook bij aan ontmoeting, beweging door sport en spel en een plezierige en veilige leefomgeving.

Rijk en verbonden landschap  

We voelen verantwoordelijkheid om goed te zorgen voor onze unieke landschappen en inheemse flora en fauna. We willen een natuurinclusieve samenleving creëren door het aanbod aan leefgebieden te behouden en vergroten. Voor het behouden, herstellen en versterken van ons landschappen en biodiversiteit vragen wij extra inzet van onze partners in het landelijk gebied. De natuurwaarden van de Veluwe, de IJssel en landschapselementen staan door stikstof en droogte onder druk. Het Rijk en de provincies zijn verantwoordelijk voor het stikstof- en droogtevraagstuk. De problematiek is ingrijpend en complex en er zijn veel belangen mee gemoeid. Wij ondersteunen de verandering in de landbouw naar natuur-inclusief boeren. We willen als gemeente goed aanhaken op het stikstofvraagstuk en andere herstelprogramma’s voor natuur (o.a. gezonde bossen, heide, bodem).  

Onbalans tussen de natuurwaarden en recreatie zorgt voor verstoring van de natuur. Duurzame recreatie en toerisme vinden wij daarom belangrijk. Dit laten wij vooral zien door onze inzet bij het Masterplan Veluwezoom en bij de uitvoering van de visie op recreatie en toerisme.  

Op de thema’s erfgoed, landschap en biodiversiteit hebben we de komende jaren fors minder eigen middelen. We kiezen ervoor om de resterende middelen gebundeld en zoveel mogelijk integraal in te zetten. Ondanks een minimaal budget zorgen we ervoor dat we de inzet en initiatieven van onze inwoners en vrijwilligers kunnen stimuleren en ondersteunen met onder andere kennis, advies en kleine middelen in natura. Daarnaast zorgen we ook voor het binnenhalen van subsidies, het aanjagen van (voorbeeld)projecten, kennisontwikkeling, expertise en bewustwording van de waarden en het belang van biodiversiteit, erfgoed en landschap.

Helaas moeten we dit met minder beschikbare middelen doen. De resterende middelen willen we inzetten als vliegwiel voor investeringen van onze mede-overheden. Onze professionele personele kennis en kunde zetten we in om onze gemeentelijke ambities hierbij te verwezenlijken.